Ukrayna savaşında üç yılın ardından artık kalıcı bir ateşkesin mümkün olup olmadığı bugün İstanbul’da görüşülecek. Savaşın taraflarının yanı sıra ABD ve Türkiye’den hangi isimlerin görüşmelerde yer alacağı belirsizliğini korusa da İstanbul bir anda tüm gözlerin çevrildiği kent oldu. İşte görüşmelere dair tüm bilinenler:
İstanbul’da masada kimler olacak?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geçen Pazar günü gece yarısı gazetecilere yaptığı açıklamada Ukrayna ile İstanbul’da masaya oturmayı önerdi. Putin, “Herhangi bir önkoşul olmaksızın, ciddi müzakerelere hazırız ve bu görüşmelere 15 Mayıs Perşembe günü İstanbul’da başlamayı teklif ediyoruz” dedi.
ABD Başkanı Donald Trump aynı gün kendi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Ukrayna derhal bunu kabul etmeli” ifadesini kullandı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ise Putin ve Trump’tan gelen açıklamalar üzerine ertesi gün İstanbul’a bizzat geleceğini açıkladı, Putin’i de aynı şeyi yapma “cesareti” göstermeye çağırdı.
Zelenskiy’nin bu çıkışı Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması ile başlayan savaşın başından beri iki düşman ülke liderinin ilk kez yüz yüze gelebileceği beklentisine yol açtı. Zelenskiy bugün Türkiye’de olacak ancak Moskova’dan gece saatlerinde gelen açıklama aynı adımı Putin’in atmayacağı şeklinde yorumlandı. Rusya görüşmeler için savunma ve dışişleri bakan yardımcılarının İstanbul’a geleceğini duyurdu. Listede bakan seviyesinde bir isim yer almadı.
ABD Başkanı Donald Trump dün Suudi Arabistan ziyareti sonrası yaptığı açıklamada, eğer Putin gelirse kendisinin de İstanbul’a hareket edeceğini söylemişti. ABD Başkanı, “Biliyorum (Putin) benim orada olmamı istiyor ve bu mümkün. Eğer savaşı bitireceksek bunu düşüneceğim” dedi.
Trump göreve geldikten kısa süre sonra yaptığı bir açıklamada Putin ile Mayıs ayı içinde Suudi Arabistan’da görüşmeyi planladığını belirtmişti.
ABD heyeti yarın İstanbul’da
Türkiye ise olası Trump-Putin görüşmesine ev sahipliği yapmak istiyor. ABD ve Rusya dışişleri bakanları geçtiğimiz haftalarda Riyad’da bir görüşme gerçekleştirmişti.
Putin’in katılımından bağımsız olarak Rusya’dan bir heyetin bugün İstanbul’da olması bekleniyor. Kremlin’den yapılan açıklamada katılımcıların isimleri verilmeksizin, “15 Mayıs’ta İstanbul’da Ukrayna heyetini bekliyor olacağız” denildi.
Cuma günü ise Ukrayna savaşı gündemiyle İstanbul’a Trump’ın üst düzey danışmanı Steve Witkoff ile ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun geleceği açıklandı. Trump’ın özel elçisi Keith Kellogg daha önce Amerikan basınına verdiği demeçte, “Umarım Başkan Putin orada olur, eğer öyleyse Başkan Trump da gelecek. Bu gerçekten inanılmaz bir toplantı olur. Gerçekten hızlı bir barışa ulaşabileceğimize inanıyorum” diye konuşmuştu.
Erdoğan ve Putin (Arşiv)Fotoğraf: Alexander Zemlianichenko/AP/picture alliance
Rusya ve Ukrayna neyi tartışacak?
Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, ABD’nin önerisi üzerine 30 günlük ateşkese hazır olduklarını ilan etmişti. Geçen Cumartesi günü Kiev’e seyahat eden Almanya, Fransa, İngiltere ve Polonya liderlerinin güçlü şekilde desteklediği öneri gereği Pazartesi sabahı silahların susması gerekiyordu. Ancak bu teklifi görmezden gelen Putin bugünkü İstanbul görüşmelerine işaret etti. Tarafların gündeminde öncelikle “ön şartsız 30 günlük ateşkes” teklifinin olması bekleniyor.
Görüşmede bir ateşkes sağlanması halinde, bu Ukrayna için ilk olmayacak. Putin savaş boyunca birkaç kez enerji altyapısını hedef almamayı kabul etmişti. Ayrıca geçen Paskalya Bayramı’nda ve son olarak İkinci Dünya Savaşı’nın 80’inci yıl kutlamaları sırasında geçici ateşkesler uygulandı. Ancak bu kez bir barışla sonuçlanabilecek, kalıcı ve kapsamlı bir anlaşma beklentisi var.
Avrupalı liderler görüşmelerde Rusya’nın 30 günlük ateşkes önerisini kabul etmemesi halinde, Ukrayna’ya silah yardımlarını artırma ve Rusya’ya daha fazla ekonomik yaptırım uygulama tehdidinde bulunuyor. Ancak halihazırda alınan önlemler göz önünde bulundurulduğunda Rusya’ya yönelik ilave yaptırımlar konusunda Brüksel’in hareket alanının dar olduğu yorumları yapılıyor.
Öte yandan tarafların İstanbul’dan eli boş ayrılması halinde Almanya üzerinde uzun menzilli Taurus füzelerinin Kiev’e teslimatı yönünde baskının artacağı değerlendiriliyor. Almanya’da iş başı yapan yeni hükümetin bu silahları Ukrayna’ya vermek konusunda Olaf Scholz hükümetine göre daha istekli olduğu yorumları yapılıyor.
İstanbul’da daha önceki görüşme ne zaman yapılmıştı?
İstanbul’daki görüşme, Ukrayna ve Rusya arasında ilk yüz yüze diyalog olmayacak. Moskova’nın topyekûn işgal emrini vermesinden birkaç gün sonra, 28 Şubat 2022’de Rusya ve Ukrayna’dan müzakereciler Belarus’ta bir araya gelmişti. Daha sonra 29 Mart 2022’de İstanbul’da taraflar arasında yüz yüze bir görüşme daha yapılmıştı. İstanbul’daki toplantı işgalin başından beri bir anlaşmaya en çok yaklaşılan an olarak gösteriliyor. Ancak Nisan 2022’deki Buça katliamı sonrasında müzakereler tamamen durdu.
Rus askerinin başkent Kiev’in banliyölerinden olan Buça’dan püskürtülmesinden sonra gazeteciler ve Ukrayna ordusu kente girmiş, yüzlerce sivilin kurşuna dizilerek katledildiği ortaya çıkmıştı.
Putin ve Zelenskiy geçen ay Papa Françesko’nun cenaze töreninde görüşmüştü.Fotoğraf: Ukrainian Presidential Press Service/Handout via REUTERS
Mart 2022’de hazırlanan taslakta ne vardı?
New York Times ve Reuters’in ulaştığı belgelere göre Mart 2022’deki İstanbul görüşmesinde taraflar şu konularda uzlaşıya varmıştı:
– Ukrayna Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) üyelerinin sağlayacağı güvenlik garantileri karşılığında NATO’ya katılma hedefinden kalıcı olarak vazgeçecek; Ukrayna topraklarına yabancı asker konuşlandırılmayacak,
– Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım’ın akıbeti daha sonraki tartışmalara bırakılacak; Moskova, Ukrayna’ya karşı tekrar askeri güç kullanmayacağını kabul edecek.
Bugün gelinen noktada ise ABD Başkanı Trump’ın Kırım’ın ve halihazırda Rusya işgali altında bulunan toprakların Moskova’ya bırakılmasını kabul ettiği belirtiliyor. Amerikan basınında yer alan iddialara göre Trump yönetimi, bu topraklar üzerindeki iddiasından vazgeçmesi için Kiev’e baskı yapıyor. Halihazırda Ukrayna’nın yüzde 20’si Rus işgali altında.
Öte yandan Mart 2022’deki İstanbul toplantısında gündeme gelen, Ukrayna ordusunun 85 bin personele kadar küçültülmesi ve Ukrayna’nın sahip olabileceği füzelerin menzilinin 40 kilometre ile sınırlandırılması yönünde Rusya’nın ısrarının Kiev tarafından kabul görmediği belirtiliyor.
Putin İstanbul’da masayı devirenin kendileri olmadığını söylüyor ve yeni görüşmelerin Mart 2022’de hazırlanan taslak üzerinden yürütülebileceğini savunuyor. Trump’ın özel elçisi Witkoff da geçen Cuma yaptığı açıklamada, daha önce İstanbul’da hazırlanan metnin yeni müzakereler için “yol gösterici” olacağını ifade etti.
DW,Reuters,AFP / MUK,JD,BK
